رقابت‌پذیری در دنیا جای ممتازی پیدا کرده است و شرکت‌ها در جنگ و رقابت با هم در نظام اقتصادی به دنبال کسب موقعیت بهتر هستند. محمد فطانت افزود: حاکمیت شرکتی قصد دارد اعتماد را به جامعه برگرداند و منافع سرمایه‌گذاران و ذی‌نفعان بنگاه‌ها را حفظ کند. در سال‌های گذشته کمیته ریسک و حسابرسی در این خصوص تشکیل شد، اما این میزان کافی نبوده و به آن رضایت نداریم. بنابراین لازم است در برنامه ششم توسعه بخشی درخصوص حاکمیت شرکتی گنجانده شود.
وی با بیان اینکه چه عاملی سبب پررنگ شدن بحث حاکمیت شرکتی در دنیا شده است، گفت: تخلف یا اتفاقی که در شرکت مهم فولکس واگن افتاد و منجر به از بین رفتن اعتبار این شرکت- که طی سال‌ها تلاش کسب شده بود- شد، از عوامل روی آوردن به این بحث بود. نقطه آغاز حاکمیت شرکتی را می‌توان از شرکت انرون حساب کرد که این شرکت یکی از 7شرکت مهم وال استریت بود که با دستکاری در پیش‌بینی‌های خود ورشکسته شد.
از سوی دیگر نحوه برخورد دنیا با فسادهای شرکت‌ها عوض شده و مقررات برای جلوگیری از این قبیل کارها بیشتر و سخت‌گیرانه‌تر شده است. ما در بحران 2008 شاهد این بودیم که بحران‌های اقتصادی، ابر قدرت‌ها را به چالش کشاند؛ بنابراین در کشور باید برای کسب موفقیت با اقتدار اقتصادی حرکت کنیم و اگر در کشورهای دنیا از ابر قدرت یاد می‌شود مرهون بازار سرمایه است. اگر بازار سرمایه تجلی برای جلب اعتماد مردم باشد تا مردم پول‌های ریز خود را برای تجهیز و تامین از طریق بازار سرمایه به اقتصاد کشور تزریق کنند، اقتدار اقتصادی در کشور شکل می‌گیرد.
ضرورت تدوین حاکمیت شرکتی در برنامه ششم توسعه
عضو شورای عالی بورس با بیان اینکه ادبیات مالی در دنیا تغییر پیدا کرده است، گفت: ادبیات مالی بخش پولی- بانکی و بورس تغییر پیدا کرده و ما به دلیل تحریم‌های ظالمانه چند سال اخیر با بخش عمده‌یی از این ادبیات جدید ناآشنا هستیم.
در همین راستا کشورهای دنیا برای مقابله با مشکلات ناشی از بحران‌های اقتصادی، مقررات سختی در دنیا وضع کردهاند و ما به دلیل دوری از بازار پولی- مالی در مذاکره با تیم‌های اقتصادی دنیا با ادبیات نامتعارفی روبه‌رو می‌شویم.
بنابراین برای شروع باید با ادبیات نظام حاکم در دنیا سخن بگوییم؛ به عنوان نمونه بنگاه‌های اقتصادی ما از طریق تسهیلات بانکی به راحتی تامین مالی می‌کنند در حالی که در دنیا بنگاه‌ها و شرکت‌ها برای تامین مالی سراغ صندوق‌های سرمایه‌گذاری حرکت کردهاند که این ادبیات، ادبیات بازار سرمایه است و برای بسیاری از شرکت‌های ایرانی سخت و پیچیده است. وی با بیان اینکه توجه به تامین مالی از طریق صندوق‌ها به دلیل قدرت نظارتی متولی و حسابرس جلو فساد را می‌گیرد، اضافه کرد: برای اجرای حاکمیت شرکتی باید به سمت استفاده از ابزار صندوق یا نظارت دقیق‌تر که مانع فساد و دستکاری می‌شود، حرکت کرد.
اقتصاد ما به دلیل فقدان نظام حاکمیت شرکتی به بحران‌هایی رسیده که اگر در این خصوص اقدام عاجل انجام نشود، نمی‌توان از این وضعیت نجات پیدا کرد. درواقع بخش عمده‌یی از مشکلات اقتصادی ازجمله مطالبات معوقه سیستم بانکی و تاخیر در انجام پروژه‌های زود بازده به دلیل فقدان نظام حاکمیت شرکتی است.
بنابراین حاکمیت شرکتی به دنبال این است که اعتماد را به جامعه بازگرداند که به‌عنوان نمونه هیات‌مدیره و مدیران شرکت‌ها، منافع کلی سرمایه‌گذاران و افرادی که به هر نحوی ذی‌نفع آن بنگاه هستند را حفظ می‌کنند. در سال‌های گذشته کمیته ریسک و کمیته حسابرسی را مورد تاکید قرار دادیم اما این میزان اهمیت اکتفا نمی‌کند و به آن راضی نیستیم؛ بنابراین لازم است در برنامه ششم توسعه اقتصادی بخش جامعی در خصوص حاکمیت شرکتی گنجانده شود.
رییس سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به اینکه در پیش‌نویس مجلس این نظام تحت بند مشخصی وجود ندارد، گفت: در فرصت باقی مانده تا تدوین برنامه ششم توسعه لازم است نظرات در قالب‌های مشخص به مجلس اعلام شود تا در کمیسیون‌های مرتبط با تدوین برنامه ششم این بخش خاص و پراهمیت در خصوص حاکمیت شرکتی در قانون برنامه ششم جای بگیرد و چنانچه این مهم به قانون تبدیل شود و شرکت‌ها را مجبور کند که به حاکمیت شرکتی تن بدهند، اقتصاد ما به اقتدار مطلوب نزدیک می‌شود و تمامی مشکلاتی که از فقدان این موضوع وجود دارد از بین خواهد رفت.
تسهیل در جذب سرمایه‌گذاران خارجی
حسن قالیباف اصل مدیرعامل شرکت بورس تهران در همایش حاکمیت شرکتی گفت: رویکرد همایش حاکمیت شرکتی در راستای اقتصاد مقاومتی تبیین شده و در پیدا کردن به چهار اصل شفافیت، عدالت، رعایت حقوق ذی‌نفعان و پاسخگویی از کارکردها و اصول حاکمیت شرکتی است. اجرا نشدن صحیح حاکمیت شرکتی امکان دنبال کردن منافع شخصی مدیران را رقم خواهد زد، لذا اهمیت حاکمیت شرکتی دوچندان شده است.
وی تصریح کرد: علاوه بر فضای کسب و کار گسترده شده، این موضوع دسترسی به اطلاعات شفاف را مورد توجه قرار داده است که دسترسی به اطلاعات شفاف از طریق حاکمیت شرکتی رخ می‌دهد.
علاوه بر این اجرای صحیح حاکمیت شرکتی می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی کمک کند؛ زیرا مباحثی همچون اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی به تسویه وجوه و نگهداری سهم از طریق حاکمیت شرکتی انجام می‌شود.
همچنین در اقتصاد مقاومتی رعایت انصاف و حمایت از بخش خصوصی و شفافیت اطلاعاتی از طریق اجرای حاکمیت شرکتی ممکن می‌شود زیرا در ادبیات اقتصاد مقاومتی و حاکمیت شرکتی موضوع افزایش شفافیت یک فصل مشترک است و شفاف شدن فضای اقتصادی به رشد اقتصادی منجر می‌شود.
به گفته مدیرعامل شرکت بورس، اجرای حاکمیت شرکتی، ارزش شرکت‌ها را افزایش داده و اعتماد را گسترش می‌دهد؛ علاوه بر اینکه با افزایش اعتماد، دارایی شرکت‌ها افزوده شده و ریسک آنها کاهش می‌یابد.
همچنین حاکمیت شرکتی روابط درون‌سازمانی را تنظیم کرده و به توزیع عادلانه شرکت کمک می‌کند. در حال حاضر سازمان بورس در بخش حاکمیت شرکتی نگاه ویژه‌یی دارد و باتوجه به قوانین اسلامی اجرای حاکمیت شرکتی امری ضروری است.
ارتباط متقابل نرخ مالیات با حاکمیت شرکت
سیدکامل تقوی‌نژاد رییس سازمان مالیاتی در ادامه این همایش تاکید کرد: سیاست‌های کلی نظام در کنار سایر برنامه‌ها و قوانین و مقررات باید در همه سیاست‌های اقتصاد کشور اتفاق بیفتد، به‌طوری که در بند 17 سیاست اقتصاد مقاومتی بر مبنای افزایش سهم درآمد مالیاتی در بودجه کشور توسط مقام معظم رهبری تبیین شد.
در مفهوم حاکمیت شرکتی اگر مجموعه قوانین و مقررات به ساختارها و سیستم‌ها در کنار هم باید قرار گیرند تا به پاسخگویی برسیم؛ پس باید گفت که اگر کیفیت اطلاعات ارائه شده حاکمیت شرکتی از سوی شرکت‌ها بهبود پیدا کند حقوق ذی‌نفعان رعایت می‌شود. از سوی دیگر بین حاکمیت شرکت‌ها و مالیات ارتباط پیچیده‌یی وجود دارد و اثرات مقررات مالیاتی دامنه وسیعی از تصمیم‌گیری شرکت‌ها را دارد؛ به‌طوری که از نظر مدیران شرکت‌ها بدون مشاوره مالیاتی معاملات بزرگ نباید صورت گیرد.
تقوی نژاد اضافه کرد: مالیات ابزاری است که از سوی دولت گرفته می‌شود، اما جای سوال است که چرا مدیران شرکتی می‌خواهند بار مالی شرکت را به حداقل برسانند که در این خصوص باید گفت فرار مالیاتی اثرات مخربی می‌تواند به وجود آورد زیرا ارتباط بسیار مهمی بین حاکمیت شرکتی و استراتژی مالیاتی وجود دارد؛ به‌طوری که هر قدر اطلاعات ارائه شده از سوی شرکت‌ها شفاف‌تر باشد مدیران در پاسخگویی به ذی‌نفعان موفق‌تر خواهند بود و در چنین شرایطی سیستم حاکمیتی مطلوب از نظر دولت رویکردی است که باید به آن توجه کنند. همچنین نرخ‌ها و سیاست مالیاتی با حاکمیت شرکت ارتباط متقابل دارد به‌طوری که نرخ‌های بالای مالیات، تضعیف حاکمیت شرکت‌ها را به دنبال دارد.
عدم شفافیت دلیل کم شدن عرضه اولیه‌ها
حسن قالیباف اصل، مدیرعامل بورس اوراق بهادار تهران در حاشیه این همایش در پاسخ به «تعادل» درخصوص کم شدن تعداد عرضه اولیه‌های سال جاری نسبت به سال گذشته در بازار سرمایه گفت: کم شدن تعداد عرضه اولیه‌ها دو دلیل عمده دارد؛ یکی از آنها این است که شرکت‌های بزرگ اغلب برای حضور در بازار سرمایه فرآیندهای پیچیده‌تری دارند و باید شفافیت بیشتری انجام دهند که عمده آنها به دلیل عدم ارائه کامل شفافیت، تعدادشان کاهش یافت.
از سوی دیگر، عرضه‌های اولیه به سهامداران عمده‌شان بستگی دارد و این درحالی است که بازار در شرایط رکودی به سر می‌برد؛ بنابراین معمولا سهامداران عمده برای رسیدن به سود بیشتر، در این شرایط عرضه‌یی صورت نمی‌دهند، البته امیدواریم در سال آینده به دلیل بهتر شدن فضای کسب و کار، عرضه‌های بیشتری صورت بگیرد.
قالیباف همچنین درخصوص سهامداران خارجی که در حال حاضر با کد معاملاتی خود در بازار سرمایه، سرمایه‌گذاری نمی‌کنند تاکید کرد: در حال حاضر سرمایه‌گذاران خارجی که با کد شخصی وارد بازار سرمایه ایران شده‌اند، حدود 500کد هستند که400کد از آنها حقیقی و 100کد دیگر حقوقی هستند. نکته‌یی که وجود دارد این است که سرمایه‌گذاران خارجی اغلب برای خرید صندوق‌ها به دلیل کم ریسک بودن و سود تضمین شده، به ایران آمده‌اند؛ ولی در هر صورت هیچ کدام از سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود به بازار سرمایه مانعی ندارند و می‌توانند با کد معاملاتی خود، سهام خرید و فروش کنند.
ماهیت حاکمیت شرکتی
گفتنی است که حاکمیت شرکتی مجموعه روابطی است بین سهامداران، مدیران و حسابرسان شرکت که متضمن برقراری نظام کنترلی به‌منظور رعایت حقوق سهامداران جزء و اجرای درست مصوبات مجمع و جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی است.
این قانون که بر نظام پاسخگویی و مسوولیت اجتماعی استوار است، مجموعه‌یی از وظایف و مسوولیت‌هایی است که باید توسط ارکان شرکت صورت گیرد تا موجب پاسخگویی و شفافیت شود. درواقع حاکمیت شرکتی (corporate Governance) به مجموعه روش‌ها، سیاست‌ها و قوانین ناظر بر هدایت و کنترل صحیح شرکت اطلاق می‌شود که در روش اداره یک بنگاه یا سازمان تاثیر بگذارد.
حاکمیت شرکتی را «حاکمیت واحد تجاری» یا «نظام راهبری سازمانی» نیز نامیده‌اند که یکی از رایج‌ترین مفاهیم در واژگان تجارت جهانی است و از دهه ۱۹۹۰ در کشورهای صنعتی پیشرفته جهان نظیر انگلستان، استرالیا و برخی از کشورهای اروپایی مطرح شده است. در ایران این موضوع از سال ۸2 مطرح شد و اقداماتی نیز توسط سازمان بورس اوراق بهادار جهت تقویت اصول حاکمیت شرکتی انجام شده است. در آیین‌نامه حاکمیت شرکتی تاکید ویژه‌یی در استقرار نظام حسابرسی داخلی و کمیته حسابرسی داخلی و کمیته حسابرسی شده و رابطه بین مدیران و حسابرسان مستقل از طریق کمیته حسابرسی شکل می‌گیرد.
