در این میان فرهاد غفاری، عضو هیات علمی گروه اقتصاد دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات معتقد است حرکت کلی اقتصاد به سمت خروج از رکود است، بنابراین همان‌طور که گزارش‌های بین‌المللی نیز نشان می‌دهد سال آینده وضع مناسب‌تری نسبت به امسال خواهیم داشت. برداشته شدن تحریم‌‌ها نیز آثار مثبتی در اقتصاد خواهد داشت که ورود سرمایه‌گذاران خارجی در بخش نفت و گاز و بخش‌های اقتصادی و ارتباط بانکی و کارگزاری با بانک‌های بین‌المللی و کاهش هزینه‌ها از جمله آنها است.
با این وجود او در گفت‌وگو با «فرهیختگان» توصیه می‌کند کنترل تورم و مبارزه با رکود و ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری برای بخش خصوصی و ثبات در بازار ارز از جمله اولویت‌های دولت در دوران پساتحریم باشد.

دولت تاکنون برنامه‌های زیادی برای خروج اقتصاد از رکود داشته است. به نظر شما با این برنامه‌ها و مهم‌تر از آن لغو تحریم‌ها، چه زمانی را می‌توان برای خروج از رکود تصور کرد؟
بانک مرکزی برنامه ضد‌رکودی خود را عملیاتی کرده تا ظرفیت‌های تولیدی افزایش یابد. به بیانی دیگر حرکت کلی اقتصاد به سمت خروج از رکود است. همچنین بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول پیش از این در گزارش‌هایی جداگانه اعلام کرده بودند که سال آینده وضع مناسب‌تری نسبت به امسال خواهیم داشت. از سوی دیگر ‌انگیزه‌های مشخص با برداشته شدن تحریم‌ها، ورود سرمایه‌گذاران خارجی به بخش نفت و گاز و درنهایت تداوم کاهش نرخ تورم نشان دهنده این است که قیمت نهاده‌های تولیدی با ثبات خواهد شد و هزینه تولید حتی ممکن است در بعضی از بخش‌ها ازجمله مسکن کاهش یابد. ضمن‌ اینکه فعالیت‌های تولیدی نیز سود‌دهی مناسب‌تری خواهند داشت. علاوه‌براین بازارهای مالی از خود عکس‌العمل نشان خواهند داد که این موارد همگی در خروج اقتصاد از رکود موثر خواهد بود.

حال با توجه به اجرای برجام و لغو تحریم‌ها، اولویت دولت برای اقتصاد چه باید باشد؟
همچنان کنترل تورم و مبارزه با رکود و ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری برای بخش خصوصی و البته ایجاد ثبات در بازار ارز که بسیار مهم است؛ چرا که منشا تمام نوسانات در اقتصاد ایران عدم‌ثبات در بازار ارز است.

فکر می‌کنید دولت در این حوزه‌ها موفق عمل کند؟
البته به‌طور قطعی نمی‌توان گفت اما به هر حال امیدواری زیاد است.

اینها همگی درحالی است که اقتصاد ایران با رکود تورمی دست به گریبان است. به اعتقاد شما چرا این شرایطی برای اقتصاد ایران اتفاق افتاده است؟
رکود تورمی در ایران به عملکرد نه‌چندان مناسب ما درگذشته بازمی‌گردد. یکی از این موارد گران کردن هزینه‌های تولید و افزایش شدید قیمت ارز و دیگری رهاسازی قیمت‌ها بود که موجب شد تابع عرضه کل اقتصاد به چپ منتقل شود و اقتصاد در شرایط رکود تورمی قرار گیرد.

این رکود تورمی که از آن نام بردید، از چه زمانی به‌طور جدی آغاز شده است؟
به‌طور مشخص از ابتدای سال ۹۱، افزایش شدید قیمت نهاده‌های تولیدی و فشار تحریم‌ها موجب شد ایران به ورطه رکود تورمی بیفتد‌؛ یعنی رکود تشدید شود و تورم هم همراه آن به وجود بیاید. در واقع علت اصلی این همزمانی نتیجه تصمیمات نامناسب اقتصادی بوده است.

چاره آن چیست؟
اول اینکه هدف دولت باید کاهش همزمان رکود و تورم بوده‌ و مکانیسم‌ها و سازوکارهای آن مشخص باشد. دوم اینکه از افزایش کارایی نهاده‌های تولیدی برای دوره بعدی حمایت کند. ثبات قیمت نهاده‌های تولیدی و ثبات بازار و نرخ ارز و جلوگیری از نوسان آن نیز از اهمیت زیادی برخوردار است، چراکه گران شدن نرخ ارز موجب گران شدن واردات مواد اولیه و واسطه‌ای مورد نیاز برای تولید می‌شود. همین موضوع می‌تواند مشکلاتی را متوجه صنایع و کارخانه‌ها و بخش‌های تولیدی کند و درنتیجه مجددا وضعیت رکودی تشدید خواهد شد.
موضوع مهم دیگر اینکه هزینه‌های تولید نباید بیشتر از تورم برای سال آینده افزایش یابد، ضمن ‌اینکه سیاست انضباط مالی و دوری از بی‌انضباطی مالی سر لوحه کار دولت باشد؛ چراکه این مساله، بی‌انضباطی پولی و درنهایت تورم و افزایش پایه پولی را هم به‌دنبال خواهد داشت. همچنین افزایش بهره‌وری نباید به فراموشی سپرده شود.

 اما در کنار رکود در اقتصاد و بازارهای مالی مدتی است که بورس وضعیت نسبتا مطلوبی دارد و اخیرا هم رکوردهای خوبی زده است. دلیل آن از نگاه شما چیست؟
اجرای برجام، خوشبینی نسبت به حضور سرمایه‌گذاران خارجی و رشد اقتصاد و از همه مهم‌تر ‌انگیزه روانی برای لغو تحریم‌ها از دلایل اصلی بهبود شاخص بورس بوده است.
البته کاهش نرخ تورم و ایجاد ثبات در متغیر‌های کلان اقتصادی نیز دلیل دیگری برای بهبود شاخص بورس است.

با توجه به این اظهارات فکر می‌کنید نقدینگی به سمت بورس هدایت شود؟
البته ناگفته نماند که بورس ایران خیلی اوقات، ‌انگیزه روانی داشته است. این‌طور نیست که بسیاری از شاخص‌ها منفی ولی در بورس مثبت باشد یا برعکس. اما همیشه در بورس انگیزه‌های روانی بسیار تاثیر‌گذارند. از طرفی ملاحظه می‌کنید باقی بازارها هم سودده نبوده‌اند. بخش مسکن به‌عنوان بخشی مهم در رکود به‌سر می‌برد. از سوی دیگر سرمایه‌گذاری در بازارهایی چون طلا و سکه در بلند‌مدت صرفه اقتصادی نخواهد داشت و در بخش ساخت‌وساز نیز ‌انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاران وجود ندارد. بنابراین احتمال اینکه نقدینگی به سمت بازار سهام هدایت شود، زیاد است. در این راستا به نظر می‌رسد وضعیت بورس بیش از پیش بهبود خواهد یافت.

این خوش‌بینی شما از بهبود بازار سرمایه در شرایطی مطرح می‌شود که قیمت نفت رو به کاهش است. از سوی دیگر قیمت نفت در بودجه به دلیل جدایی بودجه از نفت، کاهش یافته است.
الان با به فرجام رسیدن برجام چیزی حدود حداقل ۳۵ میلیارد دلار به دست ما می‌رسد، بنابراین سال آینده حتی اگر قیمت نفت هم همچنان کاهش یابد، ‌باز وضعیت اقتصاد ایران و شاخص‌های اقتصادی بهبود می‌یابد. تجربه نیز چنین روندی را ثابت کرده است.

در چنین شرایطی چه اتفاقات دیگری می‌افتد؟
به نظر من با افزایش فرصت‌های سرمایه‌گذاری در داخل ظرفیت‌های تولید افزایش می‌یابد و رونق نسبی می‌تواند با کاهش تورم و افزایش بهره‌وری عوامل تولید به اقتصاد باز‌گردد.